A z f i z i k . b l o g s p o t . c o m

суббота, 13 января 2024 г.

Robotlar idarə etmədən çıxa bilərmi? İdarəetmədən çıxmış robotun təhlükəsi nə ola bilər?

Robotlar idarə etmədən çıxa bilərmi? İdarəetmədən çıxmış robotuntəhlükəsi nə ola bilər?

Robotlar, texnologiya və mühəndisliyin birləşdiyi sahədə avtomatlaşdırılmış maşınlar və sistemlərdir. İşlərin icrasında və ya məlumat toplamaqda köməkçi olmağa nail olurlar. İstifadə yerlərinə görə fərqlilik göstərə bilərlər: tibb sahəsində, mədəniyyət təşkilatlarında və ya sürücüsüz avtomobillərdə. Texnologiya sahəsində daha çox inkişaf etdikcə, robotların funksionalı və effektivliyi də artır.

Robotların və ya süni intellektin inşaf etmiş ən üst səviyyəsini necə təsəvvür edirsiz?

Gələcəkdə, sünni intellektin daha kompleks və inkişaf etmiş səviyyələrə çatması mümkündür. Bu, texnologiyadakı sürətli inkişaf və daha da yüksək keyfiyyətli alqoritmaların tətbiq olunması ilə əlaqəlidir. Lakin belə bir inkişafın müstəqil düşünmə və hisslərin idrakı kimi insan kimi funksiyaları əhatə etməsi çətin olacaq. Texnologiyada mövcud olan limitlər və etik məsələlər də nəzərə alındıqda, bu sahədə maraqli inkişaflar gözlənilir.

Bir robot idarə etmədən çıxarsa təhlükəsi nə ola bilər?

Bir robot idarəetmədən çıxdıqda, təhlükəli vəziyyətlər yaranabilir. Bu, texnologiya səhifəsində qüsurlu sensorlar, proqram xətaları və ya mühəndislik səhvindən irəli gələ bilər. İdarəetmə sistemi qorunma tədbirləri ilə təchiz edilməmiş robotlar narahat edici və ya potensial təhlükəli davranışlar göstərə bilər. Bu səbəblə, təhlükəli vəziyyətlərin qarşısının alınması üçün texnologiya şirkətləri və mühəndislər tərəfindən etibarlı təhlükəsizlik tədbirləri əldə edilməlidir.

понедельник, 8 января 2024 г.

Google Bard nədir?

Google Bard Google AI tərəfindən hazırlanmış böyük dil modeli (LLM) chatbotudur. O, kütləvi mətn və verilənlər bazası üzərində öyrədilir və mətn yarada, dilləri tərcümə edə, müxtəlif növ yaradıcı məzmun yaza və suallarınıza informativ şəkildə cavab verə bilər. Bard hələ inkişaf mərhələsindədir, lakin o, bir çox tapşırıqları yerinə yetirməyi öyrənmişdir. Hələki onun görə bildiyi işlər siyahısı aşağıdakı kimidir:

Sizin təlimanıza uyğun olaraq hər hansı mətni və ya tapşırığı tamamlaya bilər
Suallarınız açıq, çətin və ya qəribə olsa belə, hərtərəfli və məlumatlandırıcı şəkildə cavab vermək üçün onun biliklərindən istifadə edə bilərsiniz.
Şeirlər, kodlar, skriptlər, musiqi parçaları, elektron məktub, məktublar və s. kimi mətn məzmununun müxtəlif yaradıcı mətn formatlarının yaradılmasında çox faydalıdır.

Google Bard-dan kim faydalana bilər?

Google Bard məhsuldarlığını, yaradıcılığını və ya dünyanı başa düşməsini təkmilləşdirmək istəyən hər kəs tərəfindən istifadə edilə bilər. Barddan istifadənin bəzi xüsusi üstünlükləri aşağıdakılardır:

Artan məhsuldarlıq: Bard elektron məktub yazmaq, təqdimatlar yaratmaq və ya kod yaratmaq kimi tapşırıqları avtomatlaşdırmaqla sizə vaxt və enerjinizə qənaət etməyə kömək edə bilər.

Təkmilləşdirilmiş yaradıcılıq: Bard sizə yaradıcı ilham və rəy təqdim etməklə yeni ideyalar və problemlərin həlli yolları ilə çıxış etməyə kömək edə bilər.

Daha dərin anlayış: Bard sizə suallarınıza hərtərəfli və informativ cavablar təqdim etməklə yeni şeylər öyrənməyə və mürəkkəb mövzuları başa düşməyə kömək edə bilər.

Google Bard-dan necə istifadə etmək olar

Google Bard-dan istifadə etmək üçün siz Google Hesabı ilə daxil olub Bard veb saytına daxil ola, sonra suallarınızı və ya sorğularınızı yazaraq Bard-dan istifadə etməyə artıq başlaya bilərsiniz. Bard daha sonra təbii dildə söhbətdə sizə cavab verəcək. https://bard.google.com/

Google Bard məhsuldarlığınızı, yaradıcılığınızı və dünyanı dərk etməyinizi yaxşılaşdırmağa kömək edə biləcək güclü yeni alətdir. Əgər daha çox iş görmək, daha yaradıcı olmaq və ya yeni şeylər öyrənmək üçün bir yol axtarırsınızsa, Google Bard sizin üçün əla seçimdir.

Google Bard-dan istifadə üçün bəzi əlavə məsləhətlər:

İstəklərinizi Bard-a yazan zaman konkret olun. Nə qədər konkret olsanız, Bard nə istədiyinizi bir o qədər yaxşı başa düşə biləcək.

Təbii dildən istifadə edin. Bard kütləvi mətn verilənlər bazası üzərində öyrədilir, ona görə də o, təbii dil suallarını və sorğularını başa düşə və onlara cavab verə bilər.

Bundan əlavə, Google Bard-dan bəzi hallarda daha güclü olan ChatGPT haqqındada oxuyub ondan faydalanmağı unutmayın.

ChatGPT nədir və ondan necə istifadə etmək olar?

ChatGPT nədir?

ChatGPT hazırda mükəmməl süni intellekt botudur. Proqramı ağıllı telefondan rahatlıqla yükləyə bilərsiz. Qeyd edim ki, bu proqramı google axtarış sistemi ilə eyniləşdirməyin.

Proqramın köməyi ilə istəyinizə bağlı istənilən mövzüya aid məqalə yazdıra, test tapşırığı hazırlatdırmaq, sadə və orta tipli riyazi və fizika məsələlərini həll etdirə, proqramlaşdırma dililləri vasitəsi ilə proqram yazdıra bilərsiz. Sizdən tələb olunan sadəcə istədiyinizi səslə və ya mətnlə proqramdan istəməkdir.

Məsələn ChatGPT süni intellektindən "İKT-in fizika tədrisində necə tətbiq edilə bilıcəyi mövzüsunda məqalə istəyək

İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyalarının (İKT) Tətbiqi Fizika Tədrisində

Fizika tədrisində İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyalarının (İKT) tətbiqi, təhsil prosesində daha effektiv təcrübələr və interaktiv mühitlər yaratmağı mümkün edir. Bu məqalədə, İKT-in fizika tədrisində necə tətbiq edilə biləcəyi və təhsilin keyfiyyətini necə artıracağı barədə fikirlər müzakirə olunacaq.

*1. Virtual Laboratoriyalar:**

İKT, tələbələrə riyazi model və simulasiyalar əsasında təcrübə imkanı yaradır. Virtual laboratoriyalar, tələbələrə çeşidli fizika təcrübələrini tərk etmək və mövcud olan müstəqil tədqiqat bacarığını artırmaq üçün real həyata keçirilmiş təcrübələr təklif edir.

### **2. İnteraktiv Dərs Materialları:**

Elektron kitabxanalar, interaktiv video dərs materialları və onlayn müəllim təlimatları tələbələrin öyrənmə prosesini dəstəkləyir. Tələbələr, öyrənilən konseptləri daha yaxşı başa düşmək üçün müxtəlif multimedia resurslardan istifadə edərək öz öyrənmə sürətlərini tənzimləyə bilərlər.

### **3. Qoşulmuş Sensorlar və Veri Toplanma:**

İKT vasitəsilə qoşulmuş sensorlar, tələbələrə mövcud hərəkətin vəziyyətini ölçmək və fizika prinsiplərini təcrübə etmək imkanı verir. Bu, tələbələrə müstəqil tədqiqat aparmaq və öz dənətlərini toplamaq üçün bir şans yaradır.

Nümünə üçün süni intellektdən 1 dən 10-a qədər ədələr arasında 2-yə bölünən ədədlərin cəmini hesablamaq üçün phyuton proqramlaşdırma dilində proqram hazırlamasını istəsək şəkildəki proqramı hazırlayacaqdır.

Seyran Əliyev

Süni intellek müxtəlif riyazi tənlik və məsələləri həll edərək araşdırmalar apara bilir.

ChatGPT nədir və ondan necə istifadə etmək olar?

Süni intellekt tədqiqat şirkəti OpenAI, GPT-3.5 dil modelinə əsaslanan çat-bot ChatGPT-ni beta versiyada istifadəyə verib. ChatGPT hələ sınaq mərhələsində olsa da, imkanları ilə diqqət çəkməyi bacarıb. Hətta ChatGPT-nin Google-ı əvəz edəcəyi deyilir. Bu günə qədər çoxlu süni intellektlə dəstəklənən çat-botlar yaranıb. Bununla belə, ChatGTP-ni bu çat-bot versiyalarından fərqləndirən bir çox xüsusiyyət var. Hansı özəlliklər? Gəlin, birlikdə baxaq.

ChatGPT-nin ən əsas xüsusiyyəti verdiyiniz suallara real vaxt cavabları verməsidir. Ağlınıza gələn istənilən mövzu ilə bağlı sual verə və səlis cavablar ala bilərsiniz.

2021-ci ilə qədər mövcud olan bütün məlumatları oxuyan və öyrənən söhbət robotu bu məlumatların işığında suallara ən doğru şəkildə cavab verir. İnkişaf prosesi davam etdiyi üçün sonrakı dövrlərdə dərhal hər şeyi skan edəcək və buna uyğun cavablar verəcəkdir. Bəs o verilən suallara cavab verməkdən başqa nə edə bilər?

ChatGPT xüsusiyyətləri:

Sual-cavab: Ən əsas xüsusiyyət budur və yuxarıda ətraflı izah etdik.

Riyazi tənliklərin həlli: Çətin tənlikləri belə saniyələr ərzində həll etmək qabiliyyətinə malikdir. Hətta bunu necə həll etdiyini sadə şəkildə sizə izah edə bilər. Burada onun yaxşı müəllim olduğunu söyləməliyik.

Yazı mətnləri: Əsas akademik məqalələr, bədii mətnlər, film ssenarisi və s. bütün mətnlərin təqdim edilməsində uğurludur. Təbii ki, onu düzgün istiqamətləndirməniz və sorğunuzu dəqiq və ətraflı şəkildə daxil etməniz çox vacibdir.

Proqram təminatının inkişafı, proqram təminatının sazlanması və korreksiyası: Kod yazmaqda çox müvəffəqiyyətli olan ChatGPT kod blokundakı səhvlərin düzəldilməsi və düzgününün əlavə edilməsi prosesini də həyata keçirir.

Dillərarası tərcümə: Dillər arasında bütün tərcümələri edərkən, o, sadə dildən ən çətin səviyyəyə kimi sizinlə həmin dillərdə söhbət edərək dilinizi təkmilləşdirməyə kömək edə bilər.

Mətni ümumiləşdirmək və mətndəki açar sözləri aşkar etmək: Uzun məqalələri və mətnləri oxumaq istəmədiyiniz zaman sizə xülasə verə bilər.

Təsnifat: Məlumatın düzgün təsnifatı prosesini yerinə yetirir.

Tövsiyələr verir: Mövzu və ya fəaliyyətlə bağlı suallar verəndə o dost kimi öz məsləhətini verə bilər.

Süni intellektə əsaslanan çat-bot ChatGPT-nin ödənişli və ödənişsiz versiyaları mövcuddur.

Kaizen

понедельник, 28 августа 2023 г.

Dopler effekti

Dopler effekti və ya işıqforda sarı işığı yaşıl rəngdə görə bilərikmi?
Dopler effekti — dalğa uzunluğu və tezliyində baş verən dəyişiklikdir. Bu prinsipi ilk dəfə Avstriya riyaziyyatçısı və fiziki Kristian Dopler 1842-ci ildə aşkar etmişdir.

Dopler effekti özünü həm səs dalğalarında, həm də işıq salğalarında göstərir.
Doppler effektinin mahiyyətini izah edən ən məşhur və sadə nümunə hərəkətsiz müşahidəçiyə sürətlə yaxınlaşıb, onu keçərək uzaqlaşan sirenli avtomobilin səs tezliyində hiss etdiyimiz dəyişiklikdir. Avtomobil yaxınlaşdıqca eşidəcəyiniz səsin tezliyi eyni deyil. Əvvəlcə avtomobil müşahidəçiyə çatdıqda səs daha yüksək tezlikli olacaq. Siren səsinin əsl tezliyini eşidəcək və uzaqlaşdıqca səsin tezliyi azalacaq. Bu Dopler effektidir.

İndi isə Dopler effektini ən maraqlı olan işıq dalğalarında sadə formada izah edək.
Bildiyimiz kimi görünən işıq (məsələn Günəş işığı) 7 fərqli rəngdən ibarətdir. Ən yuxarı sırada dalğa uzunluğu böyük, tezliyi isə kiçik olan qırmızı işıq, ən aşağıda isə dalğa uzunluğu kiçik, tezliyi isə böyük olan bənövşəyi işıqdır. Yəni rəngli işıqların fərqi həmdə onların dalğa uzunluğunda və tezliyindədir. Sarı rəngli İşıq mənbəyi bizdən işıq sürətinə yaxın sürətlə uzaqlaşdıqda biz onu qırmızı rəngdə, bizə yaxınlaşdıqda isə yaşıl rəngdə görmüş olarıq. Məsələn işıq sürətinə yaxın sürətlə işıqfora yaxınlaşdıqda işıqfordakı sarı işığı yaşıl rəngdə görərdik.

Doppler effektinin kəşfi müasir fizikanın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Bəs Doppler effekti və Big Bang (Böyük partlayış) necə əlaqəlidir? Big Bang nəzəriyyəsinə görə, kainat genişlənir.

Uzaq qalaktikaları müşahidə edərkən qırmızı sürüşmə müşahidə olunur - spektral xətlər spektrin qırmızı tərəfinə sürüşür. Doppler effektindən istifadə edib qırmızı yerdəyişməni izah edərək, nəzəriyyəyə uyğun bir nəticə çıxara bilərik: qalaktikalar bir-birindən uzaqlaşır, Kainat genişlənir.

Seyran Aliyev

пятница, 6 мая 2022 г.

Dəyişənsürətli hərəkət. Orta sürət

Dəyişənsürətli hərəkət. Orta sürət

Bərabər zaman fasilələrində müxtəlif yollar gedən cismin hərəkətinə dəyişənsürətli hərəkət deyilir.

Dəyişənsürətli hərəkətdə sürət sabit deyil, o dəyişir – artır və ya azalır. Bu halda hərəkətin orta sürəti adlanan fiziki kəmiyyət daxil olunur.

Hərəkətin orta sürəti gedilən tam yolun bu yola sərf olunan zamana nisbətinə bərabərdir:

1. Tutaq ki hedilən yol iki hissədən s1 və s2-dən ibarətdir. Yolun bu hissələrində sərf olunan zaman fasilələri isə t1 və t2-dir. Onda tam yolda cismin orta sürəti:

2. Tutaq ki, cisim yolun birinci hissəsini υ1 sürəti ilə t1 zaman ərzində gedib, yolun ikinci hissəsini isə υ2 sürəti ilə t2 zaman ərzində gedib. Onda tam yolda cismin orta sürəti:

- Əgər t1 = t2 olarsa, onda

3. Əgər gedilən yolun s1 və s2 hissələrində cismin sürəti uyğun olaraq υ1 və υ2-dirsə, onda tam yolda cismin orta sürəti:

- Əgər s1=s2 olarsa, onda

Hərəkətin nisbiliyi

Hərəkətin nisbiliyi

Cisim bir cismə nəzərən sükunətdə, başqa cismə nəzərən hərəkətdə ola bilər. Məsələn, hərəkət edən qatarda oturan sərnişin qatara nəzərən sükunətdədir, yerə nəzərən isə hərəkətdədir. Bunun səbəbi – müxtəlif hesablama sistemləridir.

Tutaq ki, sonrakı cisimlər şosse üzrə hərəkət edirlər:

Minik avtomobili sürətlə.
Həmin istiqamətdə yük avtomobili sürətlə.
Əks istiqamətdə velosipedçi sürətlə.

Onda minik avtomobilin

1. Yük avtomobilinə nəzərən sürəti .

2. Velosipedçiyə nəzərən sürəti .

Deməli cismin başqa cisimlərə nəzərən sürəti müxtəlifdir.

Əgər qayıq çay axını istiqamətində hərəkət edirsə, onda qayığın sahilə nəzərən sürəti qayığın və çayın sürətlərinin cəminə bərabərdir:

υaxın ilə=υqayıq + υçay.

Əgər qayıq çay axınının əksi istiqamətində hərəkət edirsə, onda qayığın sahilə nəzərən sürəti qayığın və çayın sürətlərinin fərqinə bərabərdir:

υaxının əksinə=υqayıq – υçay.

Əgər sərnişin eskalatorun hərəkəti istiqamətində hərəkət edirsə, onda sərnişinin yerə nəzərən sürəti:

υsər.yerə nəz.=υsər.esk.nəz. + υesk.

Əgər sərnişin eskalatorun hərəkətinin əksi istiqamətində hərəkət edirsə, onda sərnişinin yerə nəzərən sürəti:

υsər.yerə nəz.=υsər.esk.nəz. – υesk.

Cisim sükunətdə olan cisimlərə nəzərən bir sürətlə, hərəkətdə olan cisimlərə nəzərən başqa sürətlə hərəkət edir.

Bir cismin başqa cismə nəzərən sürəti nisbi sürət adlanır.

1.   – I cismin II cismə nəzərən sürəti.
2.   – II cismin I cismə nəzərən sürəti.
3.  x2,1=x2–x1 - II cismin I cisimlə bağlı hesablama sistemindəki koordinatı.
4.  x2,1=x2–x1 - I cismin II cisimlə bağlı hesablama sistemindəki koordinatı.

Tutaq ki, iki cisim və sürətləri ilə hərəkət edirlər.

1. və vektorlarını paralel olaraq elə köçürək ki, onların başlanğıc nöqtələri üst-üstə düşsün. Bu vektorlar üzərində üçbucaq qurulur.
2. vektorun sonundan vektorun sonuna yönəlmiş vektor I cismin II cismə nəzərən sürətinə bərabərdir.
3. I cismin II cismə nəzərən sürəti: